تله بی ارزشی چیه و چطور از شرش خلاص بشیم؟

تله بی ارزشی

همه ما گاهی اوقات احساس بی ارزشی می کنیم. ممکن است این احساس زمانی باشد که ما در کار خود شکست می خوریم، یا زمانی که توسط کسی که دوست داریم رد می شویم. اما اگر این احساس دائمی باشد و بر زندگی شما تأثیر منفی بگذارد، ممکن است به تله بی ارزشی مبتلا باشید.

تله بی ارزشی یک طرحواره شخصیتی است که باعث می شود فرد احساس کند بی ارزش، ناتوان و ناموفق است. این طرح واره نوعی تفکر منفی است که می تواند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود او از تلاش برای دستیابی به اهداف خود اجتناب کند.

تله بی ارزشی می تواند در نتیجه تجربیات دوران کودکی ایجاد شود، مانند زمانی که یک کودک مورد انتقاد یا طرد قرار می گیرد. همچنین می تواند در نتیجه تجربیات آسیب زا در بزرگسالی، مانند شکست یا طلاق ایجاد شود.

افرادی که به تله بی ارزشی مبتلا هستند، اغلب ویژگی های زیر را دارند:

• احساس بی ارزشی و ناتوانی
• احساس ناامیدی
• ترس از انتقاد
• اجتناب از تلاش برای دستیابی به اهداف
• احساس گناه و شرمساری
• اعتماد به نفس پایین
• عزت نفس پایین

توجه کنید: اگر فکر می کنید ممکن است به تله بی ارزشی مبتلا باشید، مهم است که به دنبال کمک حرفه ای باشید. یک درمانگر می تواند به شما کمک کند تا ریشه این طرح واره را درک کنید و راه هایی برای غلبه بر آن پیدا کنید.

چند راهکار برای غلبه بر تله بی ارزشی

اهداف واقع بینانه برای خود تعیین کنید: یکی از دلایل عمده ی احساس بی ارزشی، عدم دستاورد در زندگی است. تعیین اهداف واقع بینانه باعث می شود دستاوردهای زیادی در زندگی کسب کنیم و احساس بهتری به خودمان داشته باشیم.

بر نقاط قوت و دستاوردهای خود تمرکز کنید

هیچ وقت منکر این که نقاط ضعفی دارید نشوید؛ اما حق ندارید نقاط قوتی که دارید را نادیده بگیرید. هر انسانی سرشار از نقاط ضعف و قوت است.

میخواهم چند راه برای پیدا کردن نقاط قوت تان به شما توصیه کنم:

1. از دیگران بازخورد بگیرید: دوستان، خانواده، معلمان و… افرادی هستند که نقاط قوت و ضعف شما را میبینند. حتی گاهی چیزهایی که از دید شما پنهان می ماند برای آن ها آشکار است. از آنها بخواهید که 5 نقطه قوت شما را بگویند.
2. دایره ی توانمندی خودتان را پیدا کنید: بعضی کارها را بدون سختی و با لذت انجام میدهیم. ما در این کارها مهارت بالایی داریم. این گونه کارها دایره ی توانمندی ما را تشکیل میدهند. دایره ی توانمندی های خودتان را بشناسید و سعی کنید آن را توسعه دهید.
3. به نقاط قوت دیگران توجه کنید: وقتی به دیگران نگاه میکنیم در آن ها نقاط قوتی را مشاهده میکنیم. وقتی لیستی از نقاط قوت دیگران برای خودت تهیه کردی، از خودت دو سوال بپرس. 1. کدام یک از این نقاط قوت را من دارم؟ 2. کدام یک از این نقاط قوت را می توانم کسب کنم؟

از دیگران کمک بخواهید

خیلی از افراد در مسیر زندگی ما هستند که میتوانند به رشد بیشتر ما کمک کنند. با کمک گرفتن درست و منطقی از این افراد، دستاوردهای خود را توسعه دهید و احساس بهتری به خودتان پیدا کنید.

احساسات خود را سرکوب نکنید

احساسی که در ما وجود دارد، مانند آب درون انتهای یک رودخانه است. هر رودی سرچشمه و سرمنشأ مشخصی دارد که باید آن را شناخت. زمانی که ما درگیر سرکوب احساسات خود می شویم، نمیخواهیم وجود آن ها را قبول کنیم و به تبع آن دنبال پیدا کردن سرچشمه نخواهیم رفت. اما زمانی که این احساسات را پذیرفتید و خودتان را قضاوت نکردید، به دنبال پیدا کردن منشأ آن خواهید رفت و همین، قدم مهمی در حل مسأله شماست.

به خودت احترام بگذار

تو مانند هر انسان دیگری ارزشمند، خواستنی و دوست داشتنی هستی. هیچ چیزی در دنیا نه به ارزش تو اضافه می کند و نه آن را کم می کند. تنها کسی که تو را بی ارزش تر از آنچه هستی میداند، خودت هستی. وقتی خودت برای خودت ارزش و احترام قائل نباشی، دیگران هم ارزشی برای تو قائل نمی شوند. پس کارهایی که دوست داری را انجام بده، کارهایی که برای تو مفید هستند را انجام بده، کارهایی که به تو آسیب میزنند را رها کن و برای خودت ارزش و احترام بیشتری قائل شو. این کار شانس خروج از تله بی ارزشی را افزایش خواهد داد.

اشتباهات خودت را ببخش

هیچ انسانی را پیدا نمی کنی که اشتباه نکند. اشتباه یکی از راه های ِیادگیری ماست. ما در هر مسیری مانند کودکی هستیم که در تلاش برای یادگیری راه رفتن است. بارها و بارها زمین میخوریم تا راه رفتن را یاد بگیریم. اما مشکل از آنجا شروع می شود که اگر اشتباهی کنیم، مدام خودمان را سرزنش خواهیم کرد و طوری با خودمان برخورد میکنیم که گویا تمام عالم اجازه اشتباه کردن را دارند، به جز من!

اگر اشتباه کردی اول از خودت سوال کن «چرا» اشتباه کردم؟ و بعد بپرس «چگونه» رفتار کنم که دفعه بعد عملکرد بهتری داشته باشم؟

با افراد مثبت معاشرت کن

بعضی افراد کوچک ترین نقاط مثبت شخصیت ما را میبینند و آن را به ما نشان میدهند. بر خلاف این افراد، عده ای هم در تلاش برای به رخ کشیدن اشتباهات و نقاط منفی شخصیت ما هستند. اینکه تو با کدام یک از این افراد معاشرت خود را بیشتر کنی و چند نفر از مثبت ها یا منفی ها را در کنار خودت نگه داری، اثر قابل توجهی بر احساس ارزشمندی یا بی ارزشی تو خواهد داشت.

نکته آخر

باید و نباید را حذف کن. خیلی از ما به خاطر چارچوب های سخت گیرانه ای که خودمان، خانواده، جامعه و… برای ما ایجاد کرده اند، باید و نبایدهای غیرمنطقی و سخت گیرانه ای برای خودمان داریم و همین ما را در طرحواره‌هایی مانند تله بی ارزشی غرق می کند.

به جای اینکه بگویی: «باید در امتحان نمره عالی می آوردم»، بگو: «بهتر بود بیشتر درس میخواندم و نمره بهتری می آوردم، اما دفعه بعدی هم وجود دارد و جبران می کنم».

هیچ وقت فراموش نکن که تو انسان هستی و همه چیز را نمی دانی. به مقداری که ضعف و نادانی در ما وجود دارد، ممکن است دچار خطا شویم، اما خطا به معنای پایان راه نیست، به معنای وجود مشکلی در مسیر ماست که آن مشکل راه حلی دارد!