چطور رفتار قاطعانه داشته باشیم؟

رفتار قاطعانه | چطور رفتار قاطعانه داشته باشیم؟

قبل از اینکه شروع کنم به حرف زدن، میخوام چند تا سوال بپرسم:

• به نظرت رفتارت را دیگران محکم و قاطع هست یا نه؟
• اصلا رفتار قاطعانه رو چی تعریف میکنی؟

بعضی از ما قاطعیت رو این میدونیم که همیشه حق خودمون رو بگیریم.

بعضی هامن هم معتقدیم باید ببینیم حق من مقدمه یا دیگری و اون حق رو احقاق کنم.

تصور کن با خانواده قصد رفتن به مسافرت رو داری و مدت هاست برنامه سفر رو چیدی.

درست روز قبل از مسافرت، رئیست میاد و کلی پرونده نامرتب رو میریزه روی میزت و میگه باید تا فردا همه این پرونده ها مرتب شده باشن!

کارمند به رئیسش میگه حتما مرتب میکنم اما وقتی از سفر برگشتم.

تو این ماجرا کی قاطعه؟ کارمند یا رئیس؟

بعضی وقتا خیلی سخته که تشخیص بدیم چه رفتاری قاطعانه س و چه رفتاری پرخاشگرانه.

تو این مقاله میخوام کمکت کنم کمی مرزهای قاطعیت و پرخاش رو تفکیک کنی.

قاطعیت تعادل محور هست

برای قاطع بودن لازمه که در مورد خواسته ها و نیازهایی که داری صریح برخورد کنی و در عین حال به حقوق، خواسته ها و نیازهای دیگران هم توجه داشته باشی. مسأله ی مهم توی قاطعیت نتیجه گرفتن نیست، مسأله اینجاست که تو بتونی خواسته هات رو به گوش دیگران برسونی، حتی اگه بی فایده باشه.

پرخاشگری برد و باخت محور است

یه آدم پرخاشگر معمولا کاری رو انجام میده که به نفع خودشه، بدون این که اصلا براش مهم باشه دیگران چه نیازها و خواسته ها و حقوقی دارن. یه پرخاشگر در اغلب موارد به خواسته هاش میرسه، اما لزوما همیشه مودبانه درخواست نمیکنه.

تو داستانی که گفتم، رئیسی که یه کوه پرونده رو روز قبل از مسافرت میریزه رو میز کارمندش، پرخاشگرانه برخورد کرده نه قاطع! درسته کار هست و درسته وظیفه کارمند انجام این کارهاست، اما الان وقت مناسبی برای این درخواست نیست. معلومه که این رئیس هیچ اهمیتی برای نیاز و احساس کارمندش قائل نیست.

اما رفتار کارمند قاطعانه بود. کارمند به رئیسش نگفت انجام نمیدم، گفت انجامش میدم اما وقتی از سفر برگشتم. پس هم به خواسته رئیس خودش توجه کرد و هم حق و حقوق خودش رو مطرح کرد. ممکنه رئیسش قبول نکنه و در نهایت اون رو مجبور کنه مسافرتش رو به تعویق بندازه و کار رو انجام بده، اما اون قاطعیت خودش رو نشون داده.

قاطعیت همیشه راحت نیست اما میشه اون رو یاد گرفت.

برای قاطعیت باید اعتماد به نفس و عزت نفس کافی رو داشته باشید.

البته خود رفتار قاطعانه به افزایش اعتماد به نفس شما کمک میکنه.

اگه یاد بگیری قاطع باشی:

• استرس کمتری داری و هیچ وقت در نقش یه قربانی در مقابل شرایط نیستی. با قاطعیت میجنگی و حتی اگه شکست بخوری، اقتدارت رو نشون دادی.
• به جای حرف زدن، عمل میکنی و سعی میکنی تا آخرش پای کارهات بمونی، چون به توانانی خودت ایمان داری.
• مسائل رو بهتر حل میکنی، چون میدونی که میتونی بهترین راه حل رو پیدا کنی.
• نتیجه کارهات برد-برد میشه. چون همونطور که برای خودت و خواسته هات ارزش قائلی، برای طرف مقابلت هم ارزش قائلی و نیازهای اون رو میبینی و سعی می کنی راه حلی رو پیدا کنی که برای هر دو طرف رضایت بخش باشه.

یکی از تبعات قاطعیت، محبوبیت بیشتر شماست.

از اونجا که سعی میکنی دیگران رو هم درک کنی، رفتار تو همراه با همدلی خواهد بود.

قدرت تو در رفتارت برمیگرده به اطمینانی که به خودت داری و قصدت این نیست که دیگران رو تحقیر کنی یا قلدری کنی.

وقتی این طور با دیگران برخورد میکنی و در عین احترام، از حقوقت نمیگذری دیگران به شما به چشم یه رهبر نگاه میکنن و کم کم محبوب تر میشی.

چطور قاطع باشیم؟

نمیشه انکار کرد که بعضی افراد ذاتا قاطع هستن. اما اگه شما جزء اون دسته از افراد هستید که تمایل به پرخاش دارید، باید روی مهارت هایی که در ادامه میگم کار کنید.

برای حقوق خودت ارزش قائل باش

• هم حق و حقوق تو ارزشمند و محترم هستن و هم حق و حقوق دیگران. حقوق، افکار، احساسات و نیازهای شما به همون اندازه اهمیت دارن که برای دیگران مهم هست، نه بیشتر و نه کمتر.
• حق و حقوق خودت رو بشناس و سعی کن ازش دفاع کنی
• خودت رو لایق احترام بدون. تو لیاقت این رو داری که همیشه مورد تکریم دیگران باشی و درست با تو برخورد بشه
• انقدر برای هر کاری که میکنی عذرخواهی نکن. اگه کاری که میکنی اشتباه نیست، پس عذرخواهی کردن معنی نداره

نیازهات رو بشناس و مطالبه گر باش

• تو نیازهایی داری و مهم هستن. اون کسی که باید حق تو رو بگیره خود تو هستی. منتظر نباش کسی بیاد و حق تو رو بگیره و به خواسته هات توجه کنه.
• اگه میخوای تو عملکردت رشد و پیشرفت داشته باشی، باید بتونی به خواسته هات برسی.
• فکر نکن اگه تو به نیازهات برسی باید کس دیگه ای قربانی بشه و به نیازهاش نرسه. دنبال راهی باش که هم نیازهای تو برآورده بشه و هم حق کسی ضایع نشه

هر کسی مسئول رفتار خودشه

• رفتار قاطعانه تو ممکنه به مذاق کسی خوش نیاد. قرار نیست تو مسئول واکنش های دیگران باشی. دیگران میتونن نسبت به رفتار تو خشم، نفرت یا هر احساس دیگه ای داشته باشن. تو فقط میتونی خودت رو کنترل کنی نه دیگران رو.
• تا وقتی که به نیازها و خواسته های به حق کسی آسیب نرسوندی، حق داری هر چیزی که درست میدونی رو بگی و انجام بدی.

هنرمند باش

اگه افکار یا احساسات منفی تو ذهن شما شکل گرفت، به شکل سالم و مثبت بیانش کن

• تو اجازه داری عصبانی بشی، اما قرار نیست احترام دیگران رو زیر پا بذاری.
• اگه به چیزی فکر میکنی، سعی کن با ادبیاتی اون رو مطرح کنی که به احساسات طرف مقابلت آسیب نزنی.
• سعی کن یاد بگیری احساسات خودت رو کنترل کنی.
• از خودت دفاع کن و هر کس که خواست حق و حقوقت رو به چالش بکشه، در مقابلش بایست.

اگه کسی از تو انتقاد کرد یا از تو تعریف و تحسین کرد، در هر حال رفتار تو مثبت و خوب باشه

• از دیگران بابت تحسین ها و تعریف هاشون ممنون باش و مؤدبانه اون رو بپذیر.
• به خودت اجازه بده که گاهی اشتباه کنی.
• اگه به کمک کسی نیاز داری ازش طلب کمک کن.
• اگر کسی از تو انتقاد کرد، به این فکر کن که داره یکی از ضعف های تو رو میگه و تو میتونی ازش تشکر کنی و ضعف خودت رو بشناسی و رفع کنی.

نه بگو

• بعضی افراد دنبال سوء استفاده از تو هستن. جایی که این حس رو کردی بهشون «نه» بگو.
• تو نمیتونی همه رو راضی کنی، پس برای این کار تلاش نکن و با این موضوع کنار بیا.
• کاری رو انجام بده که برای تو مناسب و درسته و دنبال تأیید دیگران نباش.

تکنیک های ارتباط قاطعانه

چند نکته در مورد راه های ارتباط قاطعانه با دیگران بهت میگم.

نظرت رو مطرح کن

اگه احساس میکنی باید نظری رو مطرح کنی، اون رو به خودت نسبت بده. مثلا بگو: «من میخوام که …»، «من احساس میکنم که…»، «من نیاز دارم که …».

مثلا بگو: «من میخوام که دیگه این موضوع رو ادامه ندیم و بعدا در موردش صحبت کنیم».

یا بگو: «من احساس میکنم که الان وقت مناسبی برای این کار نیست».

همدلی کن

گاهی لازمه چند قدمی با کفش های طرف مقابل راه بریم که شکل راه رفتنش رو درک کنیم.

پس سعی کن از زاویه دید اون شخص به موضوع نگاه کنی، شاید دید اون شخص با تو تفاوت هایی داشته باشه.

مثلا کسی که تازه بچه ش به دنیا اومده و چند روزه دیر سر کار میاد: «من میفهمم که به خاطر تولد بچه ت ممکنه شب ها دیر بخوابی و به موقع سر کار نرسی».

تو قدم بعد نیاز خودت رو به فرد بگو: «با این وجود این هفته، کارهامون زیاده و باید سعی کنی وقت بیشتری برای انجام شون بذاری».

این طوری هم به طرف مقابل میفهمونی که شرایط تو رو درک میکنم و هم خواسته ت رو بهش میگی.

کم کم قاطع شو

گاهی پیش میاد که ما برای بیان درخواست مون چند بار اقدام میکنیم و هیچ نتیجه ای رو نمیبینیم. این مواقع لازمه هر بار نسبت به قبل شدت قاطعیت رو بیشتر کنیم.

حتی گاهی ممکنه تو درخواست آخر عواقب منفی کارش رو بهش گوشزد کنید.

مثلا: «سعید، درسته شرایطت کمی نامساعده، اما تو این ماه این سومین باره که برای دیر رسیدنت به محل کار داری تذکر دریافت میکنی، اگر یک بار دیگه این اتفاق بیفته مجبورم طبق آیین نامه انضباطی برخورد کنم».

البته این نکته رو هم فراموش نکنید که احتمال داره حتی با وجود این که عاقبت کارش رو بهش میگید بازم تکرار بشه.

زمان بخواه

گاهی از شما درخواستی میشه که آمادگی شنیدنش رو نداشتید. قاطعیت این نیست که در همون لحظه با شرایط روحی اون زمان تون جواب بدید. از طرف مقابل بخواید که به اندازه ای که لازمه (بسته به میزان شوکه کننده بودن درخواست)، صبر کنه و شما روی اون موضوع فکر کنید تا جواب نهایی رو بدید.

جملات جدید

بعضی از جملات بار معنایی خاصی داره که میتونه تو ذهن شما یه باور ایجاد کنه. باید در طول روز روی این جملات دقت بیشتری داشته باشید.

مثلا نگید: «نمیتونم انجامش بدم»، بگید: «انجام نمیدم». کلمه «نمیتونم» بار معنایی منفی و مهمی داره و کم کم یه باور برای شما میسازه.

یا نگید: «لازمش دارم»، بگید «میخوام».

یا نگید: «باید این کار رو انجام بدم»، بگید: «میخوام این کار رو انجام بدم».

یا نگید: «مجبورم این کار رو انجام بدم»، بگید: «میتونم این کار رو هم انجام بدم».

سرسخت باش

گاهی لازمه روی حرفی که میزنیم پافشاری کنیم و سرسختی نشون بدیم.

پس اگه از شما درخواستی شده که باید جواب بدید. از قبل کاملا به جوانب ماجرا فکر کنید و حرف تون رو آماده کنید. و در طول مکالمه، حرفی که آماده کردید رو بارها تکرار کنید و تسلیم نشید. بالاخره طرف مقابل تون میفهمه که جدی هستید و کوتاه میاد.

مثلا شما یه گرافیست هستید و این ماه 3 پروژه دارید.

کسی از شما میخواد که یه پروژه جدید رو هم قبول کنید.

شما میگید: «الان سرم شلوغه و پروژه جدید قبول نمیکنم».

اون میگه: «اگه با من کنار بیای پول بیشتری بهت میدم».

شما میگید: «الان سرم شلوغه و امکان قبول پروژه جدید وجود نداره».

باز اصرار میکنه و باز انکار میکنید تا زمانی که کوتاه بیاد.

حتی ممکنه پای رفاقت و مسائل عاطفی رو وسط بکشه. مثلا بگه: «به عنوان یه لطف در حق دوستت انجامش بده». شما میگید: «دوستی شما برام ارزشمنده، ولی الان امکان قبول این پروژه وجود نداره».

یک سناریو آماده کنید

وقتی قرار است راجع به موضوعی با کسی صحبت کنید، یک سناریو 4بخشی آماده کنید:

1. اتفاق: در مورد اتفاقی که افتاده بگویید. مثلا: «چرا راز من رو به امیر گفتی؟».
2. احساس تان: در مورد حسی که از این اتفاق به شما دست داده بگویید: «احساس میکنم حریم خصوصی من برای تو مهم نیست».
3. خواسته هایتان: به طرف مقابل بگو دقیقا چی میخوای: «ازت میخوام دیگه راجع به مسائل شخصی من با هیچ کسی صحبت نکنی».
4. پیامد: نتیجه مثبتی رو بگو که اگه خواسته ت برآورده بشه اتفاق می افته: «تو بهترین دوست من هستی و من دوست دارم وقتی که لازمه از تو کمک بخوام و مشکلاتم رو با تو مطرح کنم»

یکی از مهم ترین موارد در قاطعیت اینه که بدونی چی میخوای و برای این موضوع از قبل فکر کنی و یه سناریو آماده کنی. این طور کارت راحت تر میشه و میتونی قاطع تر رفتار کنی.

تمرین میتونه کم کم قاطعیت تو رو بیشتر کنه.

مهارت های دیگه ای مثل فن بیان هم میتونه تو قاطعیت کلام تو مؤثر باشه.